Σαν σήμερα "έφυγε" ο Μ.Καραγάτσης

Γεννήθηκα στην Αθήνα, σε ένα από τα τέσσερα γωνιακά σπίτια των οδών Ακαδημίας και Θεμιστοκλέους. Δεν σας λέω όμως σε ποιο. Και το κάνω επίτηδες αυτό, για να μπλέξω άγρια σε αυτό το αθηναϊκό σταυροδρόμι τους διάφορους «αρμοδίους», όταν έρθει η στιγμή να εντοιχισθεί η αναμνηστική πλάκα. Εγώ βέβαια θα τα έχω τινάξει προ πολλού, και θα σπάω κέφι καλά στον ουρανό, με τη μεταθανάτια φάρσα μου. Θα έχω παρέα τον Σολωμό, που θα μου λέει κουνώντας το κεφάλι: «Τράβα και συ Καραγάτση, όσα τράβηξα εγώ από τον Καιροφύλλα, τον Αποστολάκη και το Σπαταλά. Όπως βλέπετε το κυριότερο γνώρισμά μου είναι η μετριοφροσύνη...

Ο Μ. Καραγάτσης (1908-1960) ήταν πεζογράφος, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της λεγόμενης "Γενιάς του '30". Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1908. Το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτρης Ροδόπουλος.  Ο πατέρας του Γεώργιος Ροδόπουλος ήταν δικηγόρος και πολιτικός, με καταγωγή από την Πάτρα, αλλά εγκατεστημένος στη Λάρισα. Ο συγγραφέας ήταν το πέμπτο και τελευταίο παιδί της οικογένειας, με μεγάλη διαφορά ηλικίας από τα αδέρφια του (18 χρόνια από το πρώτο και 12 από το τέταρτο). Πέρασε την παιδική του ηλικία σε διάφορες πόλεις εξ αιτίας των μετακινήσεων της οικογένειάς του: το Δημοτικό το παρακολούθησε στη Λάρισα και το Γυμνάσιο το τελείωσε στη Θεσσαλονίκη, όπου τον έστειλε ο πατέρας του ως τιμωρία, επειδή είχε πλαστογραφήσει την υπογραφή του σε σχολικό έλεγχο. Μετά την ολοκλήρωση της βασικής εκπαίδευσης γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γκρενόμπλ, στη Γαλλία. Για οικονομικούς λόγους επέστρεψε στην Αθήνα, ένα χρόνο μετά, και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ' όπου αποφοίτησε το 1930. Εκεί μάλιστα είχε συμφοιτητές και άλλους λογοτέχνες, όπως τους Οδ. Ελύτη, Αγγ. Τερζάκη, Γ. Θεοτοκά.

Στην εφηβική του ηλικία έγραφε ποιήματα, σύντομα όμως εγκατέλειψε την ενασχόληση με την ποίηση και στράφηκε στην πεζογραφία. Ως πεζογράφος πρωτοεμφανίστηκε το 1927 με το διήγημα "Η κυρία Νίτσα", το οποίο υποβλήθηκε στον διαγωνισμό της Νέας Εστίας και πήρε τον 3ο έπαινο. Ήταν αυτοβιογραφικό διήγημα εμπνευσμένο από τον παιδικό του έρωτα για μια εικοσάχρονη δασκάλα του στο δημοτικό σχολείο στη Λάρισα. Το πρώτο του μυθιστόρημα ήταν "Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν", το 1933. Προηγουμένως είχε δημοσιεύσει πολλά διηγήματα, ενώ παράλληλα εργαζόταν ως νομικός σύμβουλος σε εταιρεία ασφαλειών. Από το 1946 ανέλαβε τη θεατρική στήλη της εφημερίδας Βραδυνή και το 1952 άρχισε να εργάζεται σε διαφημιστική εταιρεία. Το 1956 και το 1958 ήταν υποψήφιος βουλευτής με το κόμμα των Προοδευτικών του Σπ. Μαρκεζίνη. Δεν είχε κάνει καμία προεκλογική προετοιμασία και όπως ήταν φυσικό, απέτυχε και τις δύο φορές. Όταν κάποιος τον ρώτησε γιατί είχε θέσει υποψηφιότητα, απάντησε ότι το έκανε για να πάρει ψήφους από τον αδερφό του Τάκη Ροδόπουλο, υποψήφιο με την ΕΡΕ και μετέπειτα πρόεδρο της Βουλής.

Τα πιο γνωστά του μυθιστορήματα είναι: Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν, Η Μεγάλη Χίμαιρα, Γιούγκερμαν, Το χαμένο νησί, Ο κίτρινος φάκελος κλπ.

Εμείς σας συστήνουμε δυο όχι και τόσο γνωστά του έργα. Το "Ο κοτζάμπασης του Καστρόπυργου" (με κεντρικό ήρωα τον προπάππου του συγγραφέα), όπου βλέπουμε ανάγλυφη τη διαπλοκή του κλήρου και των προεστών κατά του επαναστατημένου λαού το 1821 και το "Σέργιος και Βάκχος" με την «αυστηρή κριτική της ιστορίας, όπως την έγραψαν οι άρχουσες τάξεις», ιστορία η οποία αρχίζει με την εγκαθίδρυση του Χριστιανισμού από τον Μέγα Κωνσταντίνο και φτάνει έως τις 29 Μαΐου 1951! Την τεράστια αυτή χρονική απόσταση ο Καραγάτσης την καλύπτει χάρις στο εύρημα του ύπνου των δύο ηρώων για αιώνες, ο οποίος διακόπτεται πάντοτε την ίδια μέρα (29 Μαΐου) και με την ίδια πάντοτε προσδοκία, ότι το ξύπνημα θα είναι οριστικό: οι δύο άγιοι θέλουν η Πόλη να ξαναγίνει ελληνική, ώστε να επιστρέψουν στο ναό τους, που βρίσκεται εκεί από την εποχή του Ιουστινιανού. Πρόκειται για βιβλίο αιρετικό, το οποίο «πότε μεταβάλλεται σε παραμύθι, πότε σε ευθυμογράφημα, πότε σε ιστορική πραγματεία, πότε σε σκετς επιθεωρησιακό, και πότε σε δοκίμιο κοινωνιολογίας και σεξουαλικής αγωγής», γράφει ο Μανόλης Αναγνωστάκης.

Έγραψα πολλά και διάφορα, διηγήματα, νουβέλες, μυθιστορήματα, έργα υψηλού ηθικοπλαστικού περιεχομένου, πολύ κατάλληλα για παρθεναγωγεία και βιβλιοθήκες οικογενειών με αυστηρά αστικά ήθη. Οι ήρωές μου Λιάπκιν, Μαρίνα Ρεζη και ιδίως Γιούγκερμαν είναι άνθρωποι αγνοί, αθώοι, ιδεολόγοι και στέκουν ψηλότερα από τις αθλιότητες του χαμερπούς υλισμού. Απορώ πώς το εκπαιδευτικό συμβούλιο δεν εισήγαγε ακόμα τα βιβλία μου για αναγνωστικά στα σχολεία του κράτους, εξίσταμαι πώς η Ακαδημία δεν μου έδωσε ακόμα το βραβείο Αρετής, πώς δεν με κάλεσε ακόμα να παρακαθίσω στους ενάρετους κόλπους της κοντά στον κ. Μελά.

Ο Μ.Καραγάτσης δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το τελευταίο του έργο "Το 10" για το οποίο κατέβαινε κάθε πρωί στις 5 στον Πειραιά και παρακολουθούσε τη ζωή του λιμανιού, συγκεντρώνοντας υλικό για το βιβλίο.

Αυγάτισε άξαφνα η καταχνιά σκέπασε με ασάφεια τα πάντα. Τα δεμένα φορτηγά στου Ξαβερίου και στη Ζώνη, πήραν μορφή ονειρική. Η καμπάνα του Αϊ Νικόλα άρχισε ν’ αργοσημαίνει τον Όρθρο. Καναδυό ευσεβείς σταυροκοπήθηκαν βιαστικά. Οι περισσότεροι δεν έδωσαν σημασία, δεν πίστευαν σε Θεό και Διάβολο, μόνοι τους έπρεπε να τα βγάλουν πέρα σε τούτη τη ζωή, άλλη ζωή δεν υπάρχει.

Πεθαίνει τα χαράματα της 14ης Σεπτεμβρίου 1960, μετά από πολύωρη κρίση ταχυκαρδίας. Τελευταία φράση που πρόλαβε να γράψει: «Ας γελάσω». Κάτι ανάλογο είχε πει και ο ήρωάς του Μίχαλος Ρούσης: «Ας γελάσω για όλα αυτά τα χάλια γιατί δε θέλω να κλάψω».

Δεν επείραξα ποτέ μου συνάδελφο και είμαι συμπαθέστατος στους λογοτεχνικούς κύκλους. Αυτό θα αποδειχθεί στην κηδεία μου όπου θα έρθει κόσμος και κοσμάκης να πεισθεί ιδίοις όμμασι ότι πέθανα, ότι θάφτηκα, ότι πήγα στο διάολο. Και θα φύγει από το νεκροταφείο ο κόσμος και ο κοσμάκης βγάζοντας στεναγμούς ανακούφισης. Είμαι βέβαιος πως ο Θεός θα με κατατάξει μεταξύ των αγίων στον Παράδεισο. Αμήν.

Στοιχεία από το site του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (http://karagatsis.ekebi.gr/) και την Wikipedia.

------
Το παραπάνω κείμενο γράφτηκε για το blog http://filoi4gym.blogspot.com/