«Oh mia patria, sì bella e perduta!»

Καλό Φθινόπωρο!

Μας στείλατε τις προηγούμενες εβδομάδες αρκετά Emails με «ΣΤ'» και «μη-ΣΤ'» θέματα και είναι δύσκολο να βρεθεί χρόνος για να τα αξιοποιήσουμε όλα άμεσα. Θα δημοσιεύσουμε πάντως σιγά-σιγά όσα περισσότερα μπορούμε. Κι επειδή το blog των μακρινών μας μαθητικών χρόνων είναι ένα blog αναμνήσεων που δεν κλείνει όμως τα μάτια στη σημερινή πραγματικότητα (πώς θα μπορούσε άλλωστε;), αναδημοσιεύουμε για τους φίλους της όπερας και όχι μόνο, ένα εντυπωσιακό κείμενο που λάβαμε πρόσφατα και που κυκλοφορεί επίσης σε αρκετά ελληνικά και ξένα sites:

Τον περασμένο Μάρτιο, η Ιταλία γιόρτασε τα 150 χρόνια από την ενοποίηση των κρατιδίων της και με αυτή την ευκαιρία δόθηκε στη Ρώμη μια παράσταση όπερας, της πιο συμβολικής ίσως αυτής της ενοποίησης: Nabucco του Giuseppe Verdi, υπό τη διεύθυνση του περίφημου μαέστρου Riccardo Muti.

Η όπερα Nabucco είναι ένα έργο τόσο μουσικό όσο και πολιτικό: αφορά την ιστορία της σκλαβιάς των Εβραίων στη Βαβυλώνα και η περίφημη άρια «Va pensiero» τραγουδιέται από τους καταπιεσμένους σκλάβους. Στην Ιταλία, το τραγούδι αυτό είναι το σύμβολο της αναζήτησης της ελευθερίας του λαού, ο οποίος στα 1840 –όταν και γράφτηκε η όπερα- ήταν καταπιεσμένος από την αυτοκρατορία των Αψβούργων και πάλευε για τη δημιουργία της ενωμένης Ιταλίας.

Πριν αρχίσει η παράσταση, ο Gianni Alemanno, δήμαρχος της Ρώμης, ανέβηκε στη σκηνή για να καταγγείλει τις μειώσεις της κυβέρνησης στον προϋπολογισμό για τον πολιτισμό. Και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί ο Alemanno είναι μέλος του κυβερνώντος κόμματος και πρώην υπουργός του Berlusconi. Αυτή η πολιτική παρέμβαση, σε μια πολιτιστική στιγμή από τις πιο συμβολικές για την Ιταλία, θα προκαλέσει ένα απροσδόκητο αποτέλεσμα, ιδίως από τη στιγμή που ο ίδιος ο Berlusconi ήταν παρών στην αίθουσα.

Όπως δήλωσε στους Times o διευθυντής της ορχήστρας Ricardo Muti, ήταν μια βραδιά αληθινής επανάστασης: «Στην αρχή, υπήρχε ένα μεγάλο χειροκρότημα από το κοινό. Στη συνέχεια ξεκινήσαμε τη συναυλία. Όλα πήγαιναν πολύ καλά, αλλά όταν φτάσαμε στο σημείο του Va pensiero, αισθάνθηκα αμέσως ότι η ατμόσφαιρα ήταν τεταμένη στο κοινό. Υπάρχουν πράγματα που δεν μπορείτε να περιγράψετε, αλλά που τα αισθάνεστε. Πριν, υπερίσχυε η σιωπή του κοινού. Τη στιγμή όμως που το κοινό κατάλαβε ότι θα ξεκινούσε το Va pensiero, η σιωπή γέμισε από μια πραγματική θέρμη. Μπορούσαμε να αισθανθούμε τη σπλαχνική αντίδραση του κοινού στο θρήνο των σκλάβων που τραγουδούνε «Oh mia patria, così bella e perduta!». (Ω πατρίδα μου, τόσο όμορφη και χαμένη).

Ενώ η χορωδία έφτανε στο τέλος, στο κοινό κάποιοι είχαν ήδη αρχίσει να φωνάζουν «bis» (επανάληψη). Στη συνέχεια το κοινό άρχισε να φωνάζει «Viva l’Italia!» και «Viva Verdi!» Άνθρωποι από τα θεωρεία άρχισαν να πετούν χαρτιά συμπληρωμένα με πατριωτικά μηνύματα –κάποια έγραφαν «Muti, senatore a vita» (Μούτι, βουλευτής για τη ζωή). [Σημ, του blog: το "Viva VERDI" χρησιμοποιούταν τον 19ο αιώνα από Ιταλούς πατριώτες ως ακρωνύμιο των λέξεων Viva Vittorio Emanuele Re D'Italia (Ζήτω ο Βιτόριο Εμμανουήλ, βασιλιάς της Ιταλίας) και αναφέρονταν στο Vittorio Emanuele τον ΙΙ, τότε βασιλιά της Σαρδηνίας].

Αν και το είχε κάνει για μία και μοναδική φορά στη Σκάλα του Μιλάνου το 1986, ο Muti δίσταζε να κάνει bis για το Va pensiero. Για αυτόν, μία όπερα –και πολύ σωστά- πρέπει να πηγαίνει από την αρχή ως το τέλος. «Δεν ήθελα να παίξουν απλά ένα encore. Θα έπρεπε να υπάρχει μια ιδιαίτερη πρόθεση».

Όμως στο κοινό είχε ήδη ξυπνήσει το πατριωτικό συναίσθημα. Ξαφνικά, με μία θεατρική κίνηση, ο Muti γύρισε τελικά την πλάτη στο podium, κοιτάζοντας το κοινό και τον Berlusconi και είπε τα εξής: [Αφού οι εκκλήσεις του κοινού για ένα bis έχουν σταματήσει, από το κοινό ακούγεται «Ζήτω η Ιταλία»] «Ναι συμφωνώ με αυτό «Ζήτω η Ιταλία» αλλά (χειροκροτήματα) δεν είμαι πια 30 ετών και έχω ζήσει τη ζωή μου. Όμως σαν ένας Ιταλός που έχει γυρίσει τον κόσμο, ντρέπομαι για όσα συμβαίνουν στη χώρα μου. Για αυτό συναινώ με το αίτημά σας για bis για το Va pensiero. Δεν είναι μόνο για την πατριωτική χαρά που αισθάνομαι, αλλά γιατί απόψε και ενώ διεύθυνα τη χορωδία που τραγουδούσε «Ω πατρίδα μου, όμορφη και χαμένη» σκέφτηκα ότι αν συνεχίσουμε έτσι, θα σκοτώσουμε τον πολιτισμό πάνω στον οποίο οικοδομήθηκε η ιστορία της Ιταλίας. Και σε αυτή την περίπτωση, εμείς, η πατρίδα μας, θα είναι πραγματικά «όμορφη και χαμένη». [Επευφημίες, συμπεριλαμβανομένων των καλλιτεχνών πάνω στη σκηνή] Θα ήθελα τώρα να δώσουμε νόημα σε αυτό το τραγούδι. Αφού είμαστε στο Σπίτι μας, το Θέατρο της Πρωτεύουσας και με μία χορωδία που τραγούδησε περίφημα και που συνοδεύεται περίφημα, αν θέλετε, σας προτείνω να ενωθείτε μαζί μας και να τραγουδήσουμε όλοι μαζί...».

Έτσι προσκάλεσε το κοινό να τραγουδήσει μαζί με τη χορωδία των σκλάβων. «Είδα ομάδες ανθρώπων να σηκώνονται. Όλη η Όπερα της Ρώμης σηκώθηκε. Η χορωδία επίσης σηκώθηκε. Ήταν μια μαγική στιγμή μέσα στην Όπερα. Εκείνη τη βραδιά δεν ήταν μόνο μια συναυλία του Nabucco, αλλά επίσης ήταν μια δήλωση του Θεάτρου της Πρωτεύουσας, υπ’ όψη των πολιτικών.

Απολαύστε στο παρακάτω video τις στιγμές αυτές και την άρια «Va pensiero» να τραγουδιέται με συγκίνηση από καλλιτέχνες και κοινό :